Blog
Waarom jongens achterblijven op school
Al in 2008 wees het CBS op de zorgelijke cijfers over de achterblijvende leerprestaties van jongens. Hoe is het nu met de jongens in het onderwijs?
De verschillen zijn sinds 2008 alleen maar groter geworden. Jongens lopen in het basisonderwijs eerder vertraging op dan meisjes en zitten vaker op het speciaal onderwijs. Ook worden jongens eerder geschorst en van school gestuurd. Verder verlaten jongens vaker dan meisjes het middelbaar onderwijs zonder startkwalificatie. Meisjes halen ook vaker een havo of vwo-diploma [1].
Op hogescholen en universiteiten zijn vrouwen inmiddels in de meerderheid. Van de beroepsbevolking onder 35 jaar zijn vrouwen hoger opgeleid dan mannen. Deze voorsprong van meisjes is geen Nederlands fenomeen. Ook in andere Europese landen en in de VS is deze trend zichtbaar.
Biologie
Voor de achterstand van jongens bestaan uiteenlopende verklaringen. Sommige onderzoekers leggen de nadruk op biologische verschillen en de invloed daarvan op de hersenen2, maar anderen stellen juist dat er weinig biologisch onderscheid bestaat tussen jongens en meisjes. Het is ook onwaarschijnlijk dat er iets op biologisch niveau is veranderd de afgelopen vijftig jaar, terwijl dit wel geldt voor de onderwijsprestaties3. Dit betekent dat de biologie niet kan verklaren waarom meisjes het beter doen op school. Ook op cognitief gebied zijn jongens weinig anders dan meisjes. Er bestaan wel wat kleine verschillen, maar die zijn afwisselend in het voordeel van meisjes (bv. begrijpend lezen) en jongens (bv. ruimtelijk inzicht).
Onderwijsvormen
Wel zou er een mismatch kunnen zijn tussen de ontwikkeling van jongens en de vernieuwde onderwijsvormen4. Dit onderwijs is taliger geworden en leerlingen krijgen veel open opdrachten en weinig structuur. Dit zou nadelig zijn voor jongens. In het buitenland zijn echter geen onderwijsvernieuwingen ingevoerd, maar ook daar hebben jongens minder studiesucces dan meisjes.
Een andere verklaring is de oververtegenwoordiging van vrouwelijke docenten in het basisonderwijs, maar hiervoor is geen bewijs gevonden. Jongens presteren dus niet slechter als ze les krijgen van vrouwen5. Wel zouden leerkrachten (mannelijke en vrouwelijke) het gedrag van jongens vaker bestraffen dan dat van meisjes11.
Stereotypen
Een laatste verklaring ligt in de maatschappelijke gendernormen en stereotypen. Hierin spelen de ouders en opvoeding een belangrijke rol, maar ook de leeftijdsgenoten en straatcultuur. Jongens en meisjes verschillen in hun houding ten opzichte van school6. Jongensculturen zijn minder op studeren gericht dan meisjesculturen. Veel jongens vinden het niet stoer om hard te werken voor school. Zij ontlenen juist status aan het niet hun best doen. Ook passen bepaalde eigenschappen die traditioneel gezien werden als typisch vrouwelijk (ijverig, gehoorzaam, conformerend) beter bij een gemotiveerde houding7. Omdat jongens niet vrouwelijk willen overkomen, gaan ze zich dus tegenovergesteld aan die eigenschappen gedragen.
Traditioneel mannelijke normen zijn onafhankelijkheid en het verbergen van kwetsbaarheid8. Jongens mogen geen affectie naar elkaar tonen (“no homo”), ze moeten sterk zijn en alles zelf oplossen. Dit kan leiden tot een conflict tussen de interne wereld van een jongen en wat er maatschappelijk van hem verwacht wordt. Uit onderzoek is ook gebleken dat er een relatie bestaat tussen deze normen voor mannelijkheid en een slechtere mentale gezondheid9.
Waarom is deze kloof tussen jongens en meisjes een probleem? De reden is dat deze verschillen kunnen leiden tot onderbenutting van wat jongeren in hun mars hebben. Wanneer jongeren beperkt worden in hun keuzes, gaat een deel van hun talent verloren. Bovendien houden de gendernormen van jongens en die van meisjes elkaar in stand. Jongens én meisjes kunnen dan minder bereiken. Het blijkt niet nodig en zelfs nadelig om jongens en meisjes als twee aparte groepen te behandelen. De individuele verschillen tussen jongeren tellen veel zwaarder10 12. Om de talenten van jongeren tot bloei te laten komen, moeten jongens en meisjes samen optrekken op weg naar meer gelijkheid.
Referenties
[1] Rapport De Staat van het Onderwijs 2020 | Rapport | Inspectie van het onderwijs (onderwijsinspectie.nl)
[2] Ruigrok, A., Salimi-Khorshidi, G., Lai, M.-C., Baron-Cohen, S., Lombardo, M., Tait, R., & Suckling, J. (2014). A meta-analysis of sex differences in human brain structure. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 39, 34–50. http://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2013.12.004
[3] Wierenga, L. & Crone, E. (2019). Ontwikkeling van cognitieve en niet-cognitieve vaardigheden van jongens en meisjes: Een literatuuronderzoek. Leiden: Brain and Development Research Center. Studie: Ontwikkeling van cognitieve en niet-cognitieve vaardigheden van jongens en meisjes | Rapport | Onderwijsraad
[4] Kaiser, F. & Kolster, R. (2015). Genderverschillen in studiesucces: een literatuurstudie naar verklarende mechanismen en contexten. In Belfi, Levels & van der Velden (Red.), De jongens tegen de meisjes. Een onderzoek naar verklaringen voor verschillen in studiesucces van jongens en meisjes in mbo, hbo en wo (p. 7-26). Researchcentrum voor onderwijs en arbeidsmarkt.
[5] Driessen, G. & Doesborgh, J. (2004). De feminisering van het basisonderwijs. Effecten van het geslacht van de leerkrachten op de prestaties, de houding en het gedrag van de leerlingen. Nijmegen: ITS.
[6] Jackson, C. (2002). ‘Laddishness’ as a self-worth protection strategy. Gender and Education, 14, 37-51. https://doi.org/10.1080/09540250120098870
[7] Driessen, G. & Langen, A. van (2010). De onderwijsachterstand van jongens. Omvang, oorzaken en interventies. Nijmegen: ITS. its.ruhosting.nl/publicaties/pdf/r1841.pdf
[8] Montiel, A., Quan, C., Costigan, C. (2022). No man is an island: Associations between adherence to traditional masculine norms and young men’s psychosocial adjustment. Canadian Journal of Behavioral Science, http://dx.doi.org/10.1037/cbs0000345.
[9] Wong, Y. Ho, M.-H., Wang, S.-Y., & Miller, I. (2017). Meta-analyses of the relationship between conformity to masculine norms and mental health-related outcomes. Journal of Counseling Psychology, 64(1): 80-93. https://doi.org/10.1037/cou0000176
[10] Succesvolle onderwijsaanpakken voor jongens in het vo | Kohnstamm Instituut
[11] Consuegra, E., Engels, N. & Willegems, V. (2016). Using video-stimulated recall to investigate teacher awareness of explicit and implicit gendered thoughts on classroom interactions, Teachers and Teaching, 22, 683-699. https://doi.org/10.1080/13540602.2016.1158958
[12] Bügel, K., Alberts, R., & Zwitser, R. (2011) Hebben jongens een steeds groter wordende onderwijsachterstand? Sekseverschillen in onderwijsprestaties vanaf vijftien jaar. Tijdschrift voor Genderstudies, 4, 63-76. Weergave van Hebben jongens een steeds groter wordende onderwijs achterstand? Sekseverschillen in onderwijsprestaties vanaf vijftien jaar (rug.nl)